YUSUF AKÇURA-Gökçe Nur GÜLERCE

    2 Aralık 1876’da Moskova’nın doğusundaki Ulyanovsk’ta doğmuş, Kazan’a göç etmiş Kırım Türkleri’nden aristokrat bir ailenin mensubuydu. Yakınları tarafından asker olmaya teşvik edilen Akçura, onları dinleyerek Kuleli Askeri Lisesi’nde öğrenim gördükten sonra 1895 yılında Harbiye Mektebi’ne girdi.

   Türkçülüğü bir bütün olarak görmesi ve bunu sürekli savunması Akçura'nın başını dertten derde sokmuş, Harbiye’nin ikinci sınıfındayken Genç Türklük düşüncesine katılıp hizmet ettiği gerekçesiyle 45 gün mahkûm olmuş. Hapisten çıktıktan sonra bir hareketi daha görülürse okuldan atılacağı söylenmiş ve Erkan-ı Harbiye sınıfına ayrıldıktan birkaç ay sonra Taşkışla Divan-ı Harbi’nde yargılanmıştır. Mahkeme hiçbir sebep yokken Akçura ve arkadaşı Hikmet Vefik Bey’i askerlikten uzaklaştırmış. Aynı zamanda Akçura’yı müebbet olarak Fizan’a sürgün etmiş.

   Yusuf Akçura, milliyetçilik şuurunun Harbiye’de öğrenim görürken başladığını belirtmiştir. Yunan Harbi’nin hemen öncesine rastlayan bu dönemde Necip Asım’ın, Veled Çelebi’nin, Bursalı Tahir Bey’in Türkçülüğe ait yazıları yayınlanmakta ve Gaspıralı İsmail Bey’in “Tercüman”ı İstanbul’da dağıtılmaktaydı. Bu eserler Akçura’nın fikri gelişiminin temellerini atmışlardır.

   ''Üç Tarz-ı Siyaset'' eseriyle tanınan, akıllarda bu eseriyle yer edinmiş Yusuf Akçura belki de bu makaleyi yazarken, eserin Türkçülük akımının manifestosu olarak kabul edileceğinden habersizdi; ancak öyle olmadı.  Yusuf Akçura 1904 yılında yazdığı 32 sayfalık Üç Tarz-ı Siyaset adlı makalesini Mısır’da yayınlanan Türk Gazetesi'nde kafasındaki fikirleri yaymak, liberal zihniyetin içinde bulunan insanları da bilinçlendirmek amacıyla kullanmıştı.  Üç Tarz-ı Siyaset” adlı makalesiyle Türkçülüğü ilk defa bir siyaset şekli olarak ortaya koymuştur.

    Bu makalede açıklanmak ve hayata geçirilmek istenen düşünceler ise üç madde etrafında toplanmıştı. Bir Osmanlı ulusu meydana getirmek, İslâmcılığa dayanan bir devlet yapısı kurmak, Irak'a dayalı bir Türk siyasal ulusçuluğu meydana getirmek ana amaçlar içerisindeydi. Bunların hepsini Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu vahim durumdan birer kurtuluş yolu olarak nitelendirmiştir.

    Ancak onu Türkçülüğe katkılarıyla anmamızı sağlayacak tek eser Üç Tarz-ı Siyaset değildir.  Türkçülüğün tarihini yazan ilk araştırmacı olması, onu ''Türk Yılı 1928'' adlı eseriyle tarihe geçirmiştir. Böylece Türkçülük akımının önde gelen temsilcilerinden olduğunu kanıtlamıştır.        

   1897’de Malumat Dergisi’nde yayımladığı “Şehabettin Hazret” adlı ilk makalesini Rusya Türkleri ile Osmanlı Türkleri’ni tanıştırma amacıyla kaleme aldı. Belki de bu da amacının bir parçasıydı.

   Rus-Japon Savaşı ve onu takip eden 1905 ihtilâli ve Rus meşrutiyetinin ilanı sırasında Akçura Rusya’daymış ve uygun zemini bularak Türkçülüğü yaymak amacıyla Kazan’da tarih, coğrafya ve Osmanlı-Türk edebiyatı öğretmenliği yapmış.

   Akçura İstanbul’a döner dönmez, Türkçü çalışmalarına aynı hızla devam etmiş. Aralarında Ahmet Mithat, Emrullah Efendi, Necip Asım, Bursalı Fuat Raif, Feylesof Rıza Teyfik ve Ahmet Ferit gibi insanların bulunduğu kişilerle 25 Aralık 1908’de Türk Derneği’ni kurmuşlar.  Türk milliyetçiliğinin teşkilatlanmasında kurduğu dernek ve yazılarla oynadığı rol yadsınamaz derecededir.

   Akçura’nın Türkçü düşünce tarihindeki yeri, çağdaşı olan Ziya Gökalp’in gölgesinde kalmıştır fakat Mustafa Kemal Atatürk’ün çalışma arkadaşı olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin kültürel yapısının oluşmasında katkıları olmuş.

   1916 yılında “Rusya Mahkûmu Müslüman Türk-Tatarların Hukukunu Müdafaa Cemiyeti” adlı büyük bir siyasi örgüt kurmuş. Bu örgüt Avrupa’nın çeşitli kentlerinde konferanslar verip yöneticilerle temasa geçerek Rusya’daki Türklerin haklarını dile getiriyormuş. Akçura’nın buradaki konferansları bir muhtıra şeklinde Fransızca ve Almanca olarak yayınlanmış. İsveç, Danimarka, Norveç, İsviçre ve ABD gibi o tarihlerde tarafsız olan ülkelere de Rusya’daki Türklerin durumunu anlatan ve yardım isteyen muhtıralar yollamış. Bu da onun Türkçülüğünün bir parçasıymış.

  Hatta 1918 yılında Rusya'daki Türk kandaşlarını kurtarmak üzere, oradaki Türk esirlerin serbest bırakılması yönünde görüşmeler yapmak için Rusya'ya gitmiş. Rusya’daki Türklerin bilinçlenmesi ve örgütlenmesi konusunda ö­nemli rol oynamıştır.

  1925’te açılan Ankara Hukuk Mektebi’nde siyasî tarih hocalığına baş­lamış, 1931’de Atatürk tarafından Türk Tarih Kurumu’nu kurmakla görevli bilim adamları arasında yer almış ve 1932’de buranın başına getirilmiş. 1933 Üniversite Reformundan sonra İstanbul Üniversitesi’nde Siyasi Tarih profesörlüğü de yapmış.

  1934’te sağlığı bozulan Akçura, 11 Mart 1935’te Kars Milletvekiliyken kalp krizi geçirerek ölmüş.

  Yusuf Akçura ömrü boyunca Türkçülük fikrine sadık kalmış. Sosya­list fikirleri de yakından tanıyan bir insan olarak, bu fikirleri Türkçülük fikriyle bağdaştırmaya çalışmış. Akçura’nın Türkçülüğü, Balkanlardan Çin’e kadar çeşitli ülkeleri kapsamaktadır. Osmanlı Devleti ise ona göre Türk Dünyası’nın ancak bir parçasıdır.

   Akçura tarih araştırmalarında faydacılığa taraftardır. Birinci Türk Tarih Kongresi’nde sunduğu tebliğde “Tarih mücerret bir ilim değildir. Tarih hayat içindir; Tarih milletlerin, kavimlerin varlıklarını muhafaza etmek, kuvvetlerini inkişaf ettirmek içindir” demiştir.

   Yusuf Akçura’nın “Bütüncü Türkçü” görüşlerinin Rus egemenliğinde yaşayan Türk devletlerinin bağımsızlıklarına kavuşmalarıyla yeniden güncel hale geldiğini söylememiz de mümkündür.