TÜRKÇÜLÜK SEVDASIYLA GEÇEN BİR ÖMÜR: HÜSEYİN NİHAL ATSIZ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA-Sümeyye DUMAN

Gönülleri birleşenler! Selam sizlere!
Uzaklarda dertleşenler! Selam sizlere!

‘’Bilelim ki milli benliğini bilmeyen milletler başka milletlere yem olurlar.’’ der Atsız Ata.

Sert üslubu ve yazdıkları ile gençleri harekete geçirip bir döneme damgasını vurmuştur. Onun Türk’e ve Türkçülüğe olan sevdası konuşması ve yazılarına da yansımış bu sebeple çoğu kesimin düşmanlığını kazanmasına yol açmıştır. Çile ve fedakârlıkla geçen ömründe asla duruşundan taviz vermemiştir ve her zaman bir bozkurt gibi başı dik olmuştur. Atsız Türk-İslam ülküsünden uzak sadece Türk soyunu kapsayan bir birliği düşlemiştir. Bütün yaşamı boyunca, büyük Türk Kahramanı Kürşad ile Tanrı Dağı’nda buluşacağı günün özlemiyle yaşamıştır. Türk Dünyası’na, Turan’a ve Türk’e büyük önem vermiş ve gençlerin bilinçlenmesi için büyük çaba sarf etmiştir. Hatta vasiyetinde dahi oğlu Yağmur’a: ‘’İyi bir Türk ol! , düşmanlarını iyi tanı!’’ diyerek öğütlerde bulunmuştur.

Atsız’ın yaşadığı dönem, İtalyan faşizmine sempati duyulan; Alman nazizmine övgüler yazılan, Rus komünizmine kur yapılan bir dönemdir. En küçük bir farklılığın insanları ayırmaya yeteceği ve çok “uç düşüncelerin” yaşandığı bir ortamda Atsız, Türk ulusunun ancak özüne dönmeyi başarabilirse dirliğe erebileceğini düşünmüştür.

Daha 7-8 yaşlarındayken babasının görevli olarak bulunduğu Süveyş sokaklarında İtalyan çocuklarla kavgalara tutmuş, Fransız İlkokulu’nda Rum çocuklar kendisine düşmanca tutumlarla yaklaşmışlardır. Geçen her gün, içindeki Türklük sevdası artmış ve Atsız’ın düşünce dünyasındaki arayışı, Yusuf Akçura ve Ziya Gökalp’i bulmasıyla sona ermiştir.

12 Ocak 1905’te İstanbul Kadıköy’de doğan Atsız, baba tarafından Gümüşhane’ye bağlı Torul kazasının Midi köyündeki Çiftçioğulları ailesine, anne tarafından ise Trabzon’un Kadıoğulları ailesine mensuptur. Atsız’ın bir kardeşi yine bir eğitimci ve yazar olan Ahmet Nejdet Sançar, diğer kardeşi ise Fatma Nezihe Çiftçioğlu’dur.

Atsız Soyadının öyküsünü şöyle anlatır:

Asıl soyadımız “Çiftçioğlu”dur. Kökümüz ise Gümüşhane vilayetinin Dorul Kazasının Midi köyüdür. Şimdi 8 evli bir köy olan Midi’de artık Çiftçioğlu hanedanından kimse kalmamıştır. Bir takımı Yozgat vilayetinin köylerine göçmüş, daha talihsiz olan bir bölümü, yani bizim ailemiz de İstanbul’a yerleşmiştir. Bize ırkçılık köydeki atalarımızdan kalmadır. Çünkü Çiftçioğullarının tarihi, oturdukları yerin yakınındaki Rum manastırının tahribi ile başlar. Bu “Çiftçioğlu” soyadı tabii ki nüfus kâğıtlarımızda yazılı değildi. Çünkü eskiden soyadları yazılmaz, dini ve mezhebi yazılırdı. Soyadı kanunu çıktığı zaman ben ve babam ayrı ayrı yerlerde idik. Nejdet Sançar ise askerliğini yapıyordu. Soyadı kanununun metni gündelik gazetelerde çıkmamıştı. Sözde özetleri yayınlanmış ve bunlar da bermutad yanlış olmuştu. Mesela “oğlu” ile biten soyadları alınmayacak diye yazılmıştı. Tarihi soyadları da alınmayacaktı.

Ben yazılarıma eskiden beri “Atsız” imzasını attığım için soyadı olarak bunu seçtim. Son günü müracaat etmiştim. Memur:

– “Atsız’ı soyadı olarak alamazsınız” diye kestirip attı.

– “Neden?”

– “Tarihi isimdir!”

Bilgin bir memura çatmıştık. Ne yapmalıydım? Ondan daha bilgin olduğumu ispat etmeliydim. Ettim de:

– “Tarihi olan, “d” ile yazılan Adsız’dır. Benimki “t” ile yazılıyor!”

Benim bu bilgiçliğim karşısında memur habtoldu ve:

– “Ha!… O zaman olur” diye cevap verdi.

İlk, orta ve lise öğrenimini İstanbul’da tamamlamıştır.1922 yılında Askeri Tıbbiye ’ye girmiş, Arap asıllı bir teğmenin istediği selamı vermediği için, 4 Mart 1925 tarihinde Askerî Tıbbiye ‘den çıkarılmıştır. Bundan sonra 3 ay kadar Kabataş Lisesinde yardımcı öğretmenlik yapmış, daha sonra bir gemi de kâtip yardımcılığında bulunmuştur.1926 yılında Edebiyat Fakültesi’ne ve üniversitenin yatılı kısmı Yüksek Muallim Mektebi’ne kaydolmuş, fakat 1 ay sonra askere çağırılır. Bundan sonra tekrar Yüksek Muallim Mektebi'ndeki talebelik hayatına dönen Atsız, Ahmet Naci isimli arkadaşı ile birlikte hazırladığı ve Türkiyat Mecmuasında yayımlanan "Anadolu'da Türklere Ait Yer İsimleri" adlı makale ile hocası Fuat Köprülü'nün dikkatini çeker. Çok genç yaşta yazmaya başlayan ve Mahmut Kemal İnal’ın “atlıyı atından indirecek kişi” olarak tanımlamıştır. 1930 yılında mezun olur ve hocası Fuat Köprülü’ye asistan olur. 1931 yılında felsefe bölümünde okuyan Mehpare Hanım ile evlenmiş; fakat 1935’te ayrılmıştır. Bu dönemden sonra aylık yayımlanan “Atsız Mecmua”yı çıkarmaya başlamıştır. Çıkardığı dergilerin çoğu, bir süre sonra mahkeme kararları ile kapatılmıştır. Atsız, bir dönem Milli Eğitim Bakanlığı da yapan Reşit Galib’in Prof. Dr. Zeki Velidi Togan’ı ağır bir dille eleştirmesi üzerine, aralarında Pertev Naili Boratav’ın da bulunduğu sekiz arkadaşıyla birlikte “Zeki Velidi’nin öğrencisi olmakta iftihar ederiz.” diyen bir protesto telgrafı çekmiştir.

Bu telgraftan sonra Reşit Galib, Atsız’ı mimlemiş ve onu üniversiteden uzaklaştırmak için fırsat gözetmiştir. Nihayet Atsız’ın bir makalesi ile bu fırsatı yakalamış ve 13 Mart 1933 tarihinde onu görevden uzaklaştırmıştır. Asistanlığına son verilen Atsız, aynı yılın Mart ayında Malatya Ortaokulu’na Türkçe Öğretmeni, Temmuz ayında da Edirne Lisesi’ne edebiyat öğretmenliğine tayin edilmiştir.

“Atsız Mecmua”nın devamı niteliğinde olan “Orhun” dergisini çıkarmaya başlamıştır. Bu dergide, o dönemde liselerde ders kitabı olarak okutulan tarih kitaplarındaki yanlışlıkları dile getirmesi üzerine 1933’te bakanlık emrine alınmış, Orhun dergisi de kapatılmıştır. Dokuz ay bakanlık emrinde kalan Atsız, 1934 tarihinde Kasımpaşa’daki Deniz Gedikli Hazırlama Okulu’na Türkçe öğretmeni olarak atanmıştır. 1936 yılında ikinci eşi olan Bedriye Hanım ile evlenmiş ve bu evlilikten Yağmur (1939) ve Buğra (1946) adlı iki çocuğu olmuştur. Kasımpaşa’daki Türkçe öğretmenliği görevinden alınan Atsız, daha sonra Özel Yüce-Ülkü Lisesi’nde ve Boğaziçi Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği yapmıştır. Bu dönemde Orhun dergisini yeniden çıkarmaya başlamıştır. Ülkede yayılan “komünist” dalganın verdiği rahatsızlıkla, dönemin Başbakanı Şükrü Saraçoğlu’na iki tane açık mektup yazmış ve özellikle Milli Eğitim’e sızan Marksist düşünceleri dile getirmiştir ve devrin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’i istifaya çağırmıştır. Bunun üzerine ‘’Orhun’’ yeniden Bakanlar Kurulu kararı ile kapatılmış, vatan haini tavsif ettiği Sabahattin Ali kışkırtılarak Atsız aleyhine dava açmaya zorlanmıştır.

Atsız kendisine verilen cezanın tecil edilmesine rağmen 1944’te tutuklanmış ve İnönü’nün 19 Mayıs 1944 nutkunda Atsız ve arkadaşlarını itham etmesi üzerine aralarında Alparslan Türkeş, Orhan Şaik Gökyay, Zeki Velidi Togan, Reha Oğuz Türkkan ve Osman Yüksel Serdengeçti gibi büyük şahsiyetlerin de bulunduğu 34 arkadaşı ile İstanbul Sıkıyönetim mahkemesinde yargılanmaya başlamıştır. Irkçılık-Turancılık davası adı verilen bu mahkeme 65 oturum devam etmiş,29 Mart 1945’te sona ermiş ve Atsız’a verilen 6,5 yıllık mahkûmiyet kararı Askeri Yargıtay tarafından esastan bozulmuştur. Bu arada 1,5 yıl kadar tutuklu kalan Atsız, 23 Ekim 1945’te serbest bırakılmıştır. Davaların sürdüğü bu süreç içerisinde, Atsız çok kötü koşullarda yargılanmış, “tabutluk” adı verilen küçücük bölmelere bırakılmış, akreplerin yaşadığı dar yerlerde aç susuz bırakılmıştır.

Bir dönem kendisine iş verilmeyen Atsız, sınıf arkadaşı Tahsin Banguoğlu’nun Milli Eğitim Bakanı olmasıyla birlikte 1949’da Süleymaniye Kütüphanesi’nde göreve başlamıştır. İş bulamadığı dönemde, ekonomik anlamda çok büyük sıkıntılar çekmiştir. Bu nedenle, çok sevdiği kitaplarının bir kısmını satmak zorunda kalmıştır. Kütüphane’ de bir süre çalıştıktan sonra, 1950’de Haydarpaşa Lisesi’ne atandı daha sonra 1952’de Ankara Atatürk Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak atandı. Burada verdiği bir konferanstan sonra Cumhuriyet Gazetesi’nin yaptığı yalan yayın üzerine davalık olmuş; fakat mahkeme konuşmanın bilimsel olduğu kararına varmıştır. Bu karar üzerine Atsız, yeniden Süleymaniye Kütüphanesi’ndeki görevine gönderilmiştir. 1953 yılından 1969 yılına kadar Süleymaniye Kütüphanesi’nde çalışan Atsız’ın en uzun memuriyeti bu dönem olmuştur. 1962’de “Türkçüler Derneği” ni kurmuş ve ölümüne kadar Ötüken dergisini çıkarmıştır.

1967’de dergide çıkan bir dizi makalesinde kürtçü komünistlerin gizli faaliyetlerini açıklaması üzerine, iki kürt milletvekili kendisini mahkemeye vermiştir. Yargıtay'ın kararı bozmasına rağmen, oy çokluğu ile on beş ay hapse mahkûm edilmiştir. Milliyetçi aydın çevrelerin harekete geçmesi ve yağan protesto telgrafları üzerine Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından affedilmiştir. 2,5 ay kadar cezaevinde kalan Atsız, 10 Aralık 1975’te kalp krizi geçirmiş, fakat doktor onun kalp hastası olduğunu anlayamamıştır. Ölmeden önce ‘’Yalnız Adam’’ ı ve Bozkurtların 3.cildini yazacağını söylemiş fakat buna ömrü yetmemiştir. 11 Aralık 1975’te geçirdiği ikinci kalp krizi, Atsız’ı aramızdan alıp götürmüştür.

Vaktiyle bir Atsız varmış derlerse ne hoş,
Anılmakla hangi bir ruh olmaz ki sarhoş?

Haydi, artık dinsin bütün ıstırapların,
Ufuklardan şanlı bir gün doğacak yarın.

Güzellikle sıcaklıkla ve ihtişamla…
Kumandasız hazır olup onu selamla!

Gönlündeki yaraların kanını dindir…
       Yüzde yüz Türk olduğun gün cihan senindir…