- DEVLET-İ OSMANİYYEDE MEDRESE- Rabia ŞEKER

                                            

Eğitim tarihi insanlık tarihi kadar eskidir.Eğitimin bilimsel olarak gelişmesi ilerlemesi ona yüklenen anlamında tarihsel olarak gelişmesiyle paralellik gösterir.Eğitim; bir toplumda,o toplumu oluşturan bireylerin toplu yaşama katılarak kişiliklerini geliştirmek onlara sunulan bir araçlar ve yöntemler topluluğudur.

Osmanlılıarda ‘’terbiye’’olarak ifade edilen eğitim ; belli bir konu da bir bilgi bir bilim dalında nitelikli insan yetiştirme ve geliştirme etkinliğidir.Eğitim faaliyetine yani amaca ulaşmada öğretim faaliyetinden yararlanılır.Bu nedenle öğretim eğitimin bir parçasıdır.Osmanlılarda ‘’tedris’’ ya da’’talim’’diye adlandırılan öğretim belli bir amaca göre gerekenbilgileri verme işidir.Buna göre eğitim ve öğretimin amacı ; insanlara gerekli olan bilgi, kültür,değer ve bir takım davranışların kazanılmasıdır.Osmanlı devletinde eğitimin iki boyutu vardır.Bunlar;

1-Kişilere geçerli bilgileri aktarmak

2-Hedeflenen amaçları gerleştirmek için kurulmuş olan kurumlar ile eğitim ve öğretim yapmak.

Osmanlı Devletinde eğitim basamaklar halinde oluşuyordu.Bu basamağın temel taşını sübyan mektepleri oluşturuyordu.Burada eğitim görmenin belli bir süresi bulunmuyırdu .5-6 yaşlarında eğitim başlanırdı ve   eğitim öğrenci o bilgileri tam anlamıyla öğrendiide biterdi.Sübyan mektebini bitiren öğrencilerin eğitim hayatı medreselerde devam etmekteydi. Medreseler Osmanlı devletine uygun ,paralel bir şekilde gelişmiştir çünkü medreseler islam sistemine göre eğitim veriyordu.Medrese sıbyan mektebinden sonra orta,lise yüksek okul ve üniversite eğitimi veren,islami kimliği sebebi ile de sadece Müslümanların gittiği eğitim kurumuydu.Medrese kelime anlamı ile ‘talebenin eğitim gördüğü yer ‘ anlamına gelmektedir.Medreseden mezun olan öğrenciler kadılık,müftülük,nişancılık,defterdarlık ve cami görevlisi gibi görevlere atanırdı.Medreselerde eğitim veren kişilere ‘’müderris’’ denilmekteydi.Müderrisler nakli bilimlerde islam dinine ait konular ele almaktaydı.Tefsir,fıkıh,kelam,siyer nakli bilimlerdendir.Akli bilimler ise bizi yaradan Yüce Allah’ın varlığını kanıtlayan , akıl yoluyla açıklayan bilimlerdi. 1

Osmanlı Devletinde ilk medrese 1331 yılında İznikte açılmıştır.Bu medreseye ‘’İznik Medresesi’’ ya da ‘’İznik Orhaniyesi’’ denilmektedir.İznik medresesine atana ilk müderris ‘’ Davud el Kayseridir’’.Taceddin-i kürdi, Aleaddin Ali Esved de burada eğitim vermiştir.Bu müderrisler Selçuklu Medresesinin bulunduğu Konya,Kayseri ve Aksaraydan gelmişlerdir.Bunlar Osmanlı Devletinin eğitiminde yapı taşlarıdır.Yetişmiş işgücü eksiği vardır.Bunun için Türkistan ,Suriye,İran ve Mısır gibi bilimde,akli ve nakli konularda gelişmiş olan ülkelerden müderrisler getirtilmiştir.

Osmanlı Devleti eğitim alanında gelişirken daha önce ki Türk Devletlerini örnek aldı.Onlar üzerine eklemeler yaparak geliştirdi kendini öğrencilerine dini ve fenni ilimlerinin yanı sıra onlara iyi bir insan , devletine bağlı iyi bir asker yetiştirmek için uğraştı.Medresede okuyan öğrenciler görevlerini en iyi şekilde yapıyordu,Osmanlı Devletinin ayakta durabilmesi için yapması gereken de buydu.Özellikle Fatih Sultan Mehmet Han ve Kanuni Sultan Süleyman döneminde eğitim veren medreseler en yüksek seviyeye ulaşmışlardı.

1-ERGÜN Mustafa,Türk Eğitim Tarihi/makale/2014